Maden ocaklarında yangınların önlenmesi ve kendiliğinden yanmaya müsait damarlarda alınacak güvenlik önlemleri tespitini amaçlar.
Bu yönerge 1. maddede belirtilen amaca uygun olarak, TTK yeraltı işyerlerini kapsar.
Maden ve Taşocakları ile Açık İşletmelerde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirleri Hakkındaki Tüzük’ün 182 ve 220,222 ve.232 maddeleri gereği hazırlanmıştır.
Su şebekesi:Yangın söndürme amacıyla kurulmuş boru şebekesi, ana vanalar, şebeke değiştirme noktaları, su depoları,kapasiteleri, boru çapları ile ilgili her türlü bilgiyi kapsar.
Basınçlı Hava Şebekesi: Ocağın basınlı hava şebekesine ait borular, vanalar, sürgüler ve boru çapları ile ilgili her türlü bilgiler.
Gaz Drenaj Şebekesi: Metan drenaj şebekesinde kullanılan boru şebekesi, vanalar, emiciler vbg. ilgili tüm bilgiler.
Otomatik Yangın Söndürme Teçhizatı: Yangın sıcaklığa hassas termik esaslı sensörler yardımıyla tespit edilen ve yangın söndürülme işi otomatik su püskürtme düzeni ile yapılmak üzere dizayn edilen tesislerdir.
Söndürme Arabası: Yangın söndürmek üzere hazırlanmış olan içinde, köpüklü tip yangın söndürme cihazı, fsikete horum, püskürtme uçu ve bağlantı elemanları, köpük malzemesi gibi söndürme ekipmanı bulunan araba.
Söndürme Odası: Yangın söndürmek üzere hazırlanmış olan içinde, köpüklü tip yangın söndürme cihazı, fiskete horum, püskürtme uçu ve bağlantı elemanları, köpük malzemesi gibi söndürme ekipmanı ihtiva eden oda.
Söndürme Planları: Havalandırma planı, basınçlı hava şebeke planı, elektrik şebeke planı, tozla mücadele planı, acil kaçış planları gibi çeşitli planları ihtiva eden ve yangın söndürme amacıyla kullanılacak olan plan.
1-Her müessese, yeraltı ocaklarında yangından korunmak için bir plan hazırlayacaktır. Bu plan yangına karşı tüm ayrıntıları kapsayacaktır.
2- Yangın söndürme planı, havalandırma planı, basınçlı hava şebekesi planı, elektrik şebeke planı, tozla mücadele planı, acil kaçış planları gibi planları ihtiva edecektir.
3- Bu planlar özel olarak tutulacak ve ocak planlarında yapılan değişiklikler bu planlara işlenecektir.
1- İhraç kuyuları için söndürme tesisleri
2- Söndürme odaları ve ihtiva ettikleri bilgiler
3- Söndürme arabaları ve park yerleri
4- Baraj yerleri ve malzeme stok yerleri
5- Galerilerde yanmaz kısımlar ve uzunlukları
6- Yangın, hava regülatör kapılarının yerleri
7- Termik esaslı yangın söndürme tesislerinin yerleri
8- Yeraltındaki tüm telefon ve haberleşme noktaları
9- Dinamit ambarları
10- Yanabilir sıvıların bulunduğu yerler
11- Su şebekesi
12- Basınçlı hava şebekesi
13- Elektrik şebekesi ve kesiciler
14- Drenaj şebekesi
15- Patlamaya karşı diğer önlemler
1- Ocaklarda mümkün olduğunca kolay yanıcı ve parlayıcı malzeme kullanılmayacaktır.
2- Makinelerde ateşe dayanıklı yağ ve hidrolik sıvılar kullanılacaktır.
3-Trafo daireleri, lokomotif garajları ve lokomotifler, tulumba daireleri, ahır ve samanlıklar, vinç daireleri, tamir atölyeleri, dinamit ambarları, kompresörler, bant konveyörler, oksi asetilen ark ve kaynak makinesi kullanılan yerlerde yangın söndürme cihazları hazır bulundurulacaktır.
4- Yangın söndürme cihazları 6 ayda bir kontrol edilecek, çalışır durumda olmaları sağlanacaktır.
5- Yangına elverişli kısımlarda basınçlı su şebekesi tesis edilecektir.
6- Yangın söndürme cihazları zehirli ve zararlı gazlar çıkarmayacak, kapalı yerlerde kullanıma uygun tipte olacaktır.
7- Yangın söndürme cihazları ve su şebekelerine ilave olarak gerekli yerlerde taştozu ve kum bulundurulacaktır.
8- Yangın söndürme konusunda tahlisiye ekipleri ve ilgili işçiler eğitilecektir.
9- Gres ve yağlar ocak içinde özel yapılmış kapalı kaplarda ve uygun yerlerde muhafaza edilecektir.
10-İşçilerin ocağa girip çıktıkları ana yollar üzerinde kuyu başı, dibi ve kat ağızlarında yanıcı malzeme stoklanmayacaktır.
11- Motor ve makinelerin yağ ve hidrolik değişimlerinde kirli yağlar ve hidrolik yere dökülmeyecek, kapalı kaplarda dışarı çıkarılacaktır.
12- Yeraltında yangın emaresi olarak herhangi bir kızışma ve yangın olayının farkına varan kimse en yakın nezaretçiye haber verecektir.
13- Herhangi bir yerde yangın çıktığı zaman bunu fark eden kişi, mümkünse bunu söndürmeye çalışacaktır. Söndüremiyorsa en yakın nezaretçisine ve ocak idaresine haber verecektir.
14- Yangın sonucu oluşacak zehirli, boğucu ve patlayıcı gaz ve dumanların insanlara zarar vermesini önlemek için işçiler geri çekilecek sadece bu işte görevli ve yetkili olanlar çalıştırılacaktır.
1- Kuyu, bürler ağaç malzemeden inşa edilmeyecek, kuyu kazı işlerinde kullanılan ahşap malzemeler alev geçiktirici özellikte olacaktır.
2- Temiz hava giriş kuyusunun 20 m. çapındaki daire içinde yangın tehlikesi arz edebilecek malzemeler bulundurulmayacaktır.
3- Kuyu teçhizatı, halat yağları gibi kolay tutuşan malzemelerden temizlenecektir.
4- Kuyu başında herhangi bir yangın durumunda tesisin hızla kapatılması için gerekli kapatma malzemeleri hazır bulundurulacaktır.
5- Kör kuyular akrosajlarla bağlanmış olacaktır. Vinç dairesi halat tamburu ve molet yatağı ve tahkimatı yanmaz malzemeden yapılacaktır.
6- Kuyu diplerine acil durumlarda katlardan kapatabilmek için barajlar veya yanmaz malzemeden hava kapıları inşaa edilecektir. Bunların gerçekleştirilemediği durumlarda temiz havanın girdiği galeri üzerine otomatik yangın söndürme teçhizatı bulunacaktır.
7- Yangın söndürmek için özel su şebekesi bulundurulacak ve kuyu kesitinin her metrekaresi için en az 50 litre su hazır bulundurulacaktır.
1- Ana kat lağımı üzerindeki kavşaklar ve yol ayrımları mümkün olduğunca yanmaz malzemeden tahkim edilecektir.
2- Her üretim bölümü için lağımlar üzerinde en az 75 m.lik yanmaz zonlar tesis edilecek kayaç sağlamsa tahkimatsız bırakılacaktır.
3- Yangın çıkan galeride su şebekesinin arızalanmayacağı sağlanmış ise otomatik yangın söndürücüler tesis edilebilir.
4- Hava kapıları, giriş hava akımını dönüş havasından ayırıyorsa kapı ve çerçeveleri yanmaz malzemeden olacaktır.
İhraç kuyuları yükleme tesisleri, vinç daireleri, garajlar , atölyeler ve benzeri iş yerlerinin tahkimatı yanmaz malzemeden yapılacaktır.
1- Fren balataları yanmaz malzemeden olacaktır.
2- Vardiya sonunda basınçlı hava ile çalışan bütün nakliyat araçlarının vanaları kapatılacaktır.
3- Panolarda, lağımlarda ve hazırlıklarda kullanılan elektrikli tesisler tatil günlerinde çalıştırılmaları zorunlu değilse elektrikleri kesilecektir.
4- Bant konveyörler alev geciktirici özellikte olacaktır. Yanmaz ve ayarlanabilir zincir ve halatlarla asılacaktır.
5- Bant galerilerinde yaya yolları en az 80 cm. genişlikte olacaktır.
6- Zincirli konveyörler hariç diğer konveyörler tabandan yüksekte ve galeri kenarından yeterli uzakta yerleştirilecektir.
7- Konveyörlerden düşen kömürler birikmeye fırsat verilmeden temizlenecektir.
1- Elektrikli cihazlar ve elektrik kabloları alev geciktirici özellikte olacaktır.
2- Elektrik tesislerinin korunmasında tüzükte belirtilen hükümlere uyulacaktır.
1- Kurum yeraltı işyerlerine kaynak yapılması, kaynakla kesim yapılması veya başka bir amaçla çıplak ateş veya ark kullanılması işleri, iş güvenliği şube müdürünün yetkisi ve maden nezaretçisinin devamlı gözetiminde yapılacaktır.
2- İşin yapılacağı yerde benzinli emniyet lambası ile grizu tespit edilmemiş olmalı ve metan dedektörü ile yapılacak testlerde %0.3’den fazla metan tespit edilmemiş olacaktır.
3- İşin yapılacağı yer ve civarı su ile ıslatılacak veya taştozu serpilerek kömür tozlarının yanması önlenecektir.
4- İşin yapıldığı yerde daima temiz hava akımı bulunacak ve işin devamı süresince havalandırmada bir değişiklik yapılmayacaktır.
5- Kaynak yapılacak yerde, devamlı akar vaziyette su ve yeteri kadar yangın söndürücü bulunacaktır.
6- Elektrik kaynağı yapılacak ise, kaynak makinesi veya transformotörü tüzük’ün ocak içi elektrikle ilgili maddelerine göre mes’ul elektrikçi tarafından şebekeye bağlanacak ve elektrikçi işin devamı suresince orada bulunacaktır.
7- Oksijen kaynağı yapılacak ise; Oksijen kaynak takımı standart, oksijen ve asetilen tüplerinin emniyet teçhizatı noksansız olacaktır.
8- Kaynak takımı ve malzemesi ayrı bir vasıta ve kaynakçı gözetiminde ocağa götürülecektir.
1- Alevlenme derecesi 55° ye kadar olan sıvılar ancak Bakanlık müsaadesiyle özel emniyetli odalarda depolanabilir.
2- Dizel lokomotif nakliyatında yangına karşı tüzüğün belirlediği kurallar geçerlidir.
3- Geç tutuşabilir hidrolik sıvılar kullanılmalıdır.
1- Yağlama ve temizlik maddeleri kapalı saçlarda veya kilitli dolaplarda muhafaza edilecektir.
2- Temizlik malzemeleri atıkları toplanarak dışarı çıkarılmalıdır.
3- Dökülen yağlar derhal temizlenmelidir.
1- Ateşleme ve lağım deliklerinin doldurulmasında ve patlayıcı maddelerin kullanılmasında tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyulmalıdır.
2- Yangına karşı alev geciktirici ve antisatatik plastik sulu sıkılama kartuşları kullanılmalıdır.
1- Su şebekesi kapatma vanası kuyu binası dışında bulunacak ve yeri uyarı levhası ile belirtilecektir.
2- Kuyu başlarında, yükleme yerlerinde, bürlerde, kuyu diplerinde, insetlerde, ana kat lağımlarında, rekuplarda, bant desandrelerde, taban yollarında ve üretim yerlerinde su şebekesi bulunacaktır. Şebekede daima hazır su bulunacaktır.
3- Havalandırma galerilerinde hava çıkış kuyusundan itibaren galeri içine doğru en az 100 m. uzunluğunda su şebekesi bağlanmış olacaktır.
4- Ana kat lağımlarında galerilerde 100m. rekup ve taban yollarında 50 m. bant galerilerinde 25 m. aralıklarla bağlantı boruları bulunacaktır.
5- Su şebekesi kesitleri, şebekenin her yerinde en az 1.5 kg/cm2 basıncında ve dakikada en az 400 litre su akacak çapta olacaktır.
6- Kuyu diplerinde müsait yerlerde su şebekesinde kullanılmak üzere 50 mm. çapında hortum, bağlantı elemanları, lensler bulunacaktır.
7- Şebeke girişinde basınç düşürücü valfler yertleştirilmişse, yangında kullanmak için valf bir vanalı köprü ile geçilebilir. Ancak ani basınç yükselmelerinde vana arkasındaki basınç kontrol altında tutulmalıdır.
8- Su, ocaklarda sıvı ve ocak yangınları hariç her türlü yangının söndürülmesi için en uygun söndürücüdür. Yanan elektrikli tesislerin söndürülmesinde enerji kesildikten sonra su kullanılabilir.
9- Akkor haldeki yangınlarda yanan kömür tozlarının etrafa dağılmaması ve söndürme esnasında ortaya çıkan su buharının söndürme ekibini tehlikeye maruz bırakmaması için suyu pülverize edici püskürtücüler kullanılmalıdır.
Hava çıkış kuyusuna giden lağım ve galerilerde, 100 m.lik bir kısım yanmaz malzeme ile tahkim edilmemişse ve yangın riskinin yüksek olduğu tesislerin olduğu yerler termik esaslı otomatik yangın sondürme teçhizatı ile donatılacaktır.
1- Elektrikli aygıtların bulunduğu; tulumba tesisleri, vinç daireleri , elektrik atölyesi, akü şarj odaları, trafo daireleri vbg. kilitli veya kilitsiz kapılar ardında tutulması gereken yerlerde en az İKİ ADET 10 Kg.lık KURU TİP (TOZ) PK 10 (U) yangın söndürücü bulunacaktır.
2- Diğer Elektrikli Aygıtların bulunduğu yerler; BİR ADET 10 kg.lık KURU TİP (TOZ) ,PK 10 (U)
3- Kaynakhane, dinamit ambarları,lokomotif garajları, tamirhaneler, vinç daireleri, yanabilir sıvıların, yağ ve temizlik malzemelerinin depolandığı yerler; BİR ADET 10 kg.lık KURU TİP (TOZ) (PK 10(U)), veya 15 litrelik LD 15 veya LK 15 KÖPÜKLÜ TİP yangın söndürme cihazı bulunacaktır.
4- Bant galerileri, ve taban yollarında her tahrik motorunun yanında en az İKİ ADET, Bant kuyruğunda BİR ADET 15 litrelik LD 15 veya LK 15 Köpüklü yangın söndürme cihazı bulunacaktır.
5- Yangın tehlikesi olan diğer yerler ve söndürme odalarında ; yeterli miktarda 15 litrelik KÖPÜKLÜ TİP LD 15 veya LK 15 yangın söndürücü bulunacaktır.
6- Söndürme odaları olmayan ve üretim yerlerinde kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde; en az İKİ ADET KÖPÜKLÜ TİP LD 15 veya LK 15 yangın söndürücü bulunacaktır.
7- Troley ve dizel lokomotifleri 10 litrelik KURU TİP (TOZ) PK 10(U) yangın söndürücü bulunacaktır.
8- Her türlü yangınlarda toz veya köpüklü tip yangın söndürücüler kullanılabilir. Özellikle köpüklü tip yangın söndürücüler kömür tozu yangınlarında daha uygundur.
1- Bant galerilerinde akkor haldeki yangınların hava ile temasını önlemek için her 50 m.de yaklaşık 30 Kg. TAŞ TOZU taşınabilir kaplar içinde hazır bulunacaktır.
2- Küçük kömür tozu yangınlarında yangını tamamen taş tozu ile örtmek imkanı varsa bu tür yangınlarda taştozu kullanılabilir.
1- Her ana kat lağımı üzerinde ihraç kuyularına yakın bir yerde hava giriş yolunda olmak üzere bir söndürme odası veya söndürme arabaları yapılacaktır.
2- Bu odalarda ve söndürme arabalarında yeterli miktarda 15 litrelik köpüklü tip yangın söndürme cihazı, köpük imalinde kullanılan malzemeler ve yangınla mücadele için gerekli fiskete, hortum, püskürteme uçları, bağlantı elemanları bulunacaktır.
1-Her işletmede ihraç kuyularına yakın bir yerde acil durumlarda kullanılmak ve yangını önlemek üzere yanamaz kapılar veya barajlar yapılacak ve baraj malzemeleri hazır bulundurulacaktır.
2- Yangınlı panolar, ocak yangınlarına karşı alınacak önlemlere ilişkin yönergeye uygun olarak hazırlanacak, pano giriş ve çıkışına barajları yapılacak ve baraj malzemeleri hazır bekletilecektir.
1- Bütün yangınla mücadele teçhizatı ve yangın söndürme cihazları her 6 ayda bir kontrol edilecek, kontrol sonuçları yangın rapor defterine yazılacaktır.
2- Yangın kontrol ve denetimleri, emniyet nezaretçileri tarafından gerçekleştirilecektir.
1- Nezaretçi, usta ve işçiler yangına karşı eğitilecek ve periyodik olarak eğitimler tekrarlanacaktır.
2- Bu kurslarda söndürme tesisleri, cihazların kullanılması, söndürme odaları ve söndürme arabalarının yeri hakkında bilgi verilecektir.
3- Yeraltında görev yapacak işçilere intibak eğitimleri esnasında yangınla mücadele ve yangın teçhizatının kullanılması ve acil durumlarda kaçma kurtulma ve maske kullanma eğitimleri verilecektir.
4- Tüm tahlisiyecilere her 6 ayda bir ve tüm işçilere 2 yılda bir yangından korunma eğitimi verilecektir.
Kendiliklerinden yanmaya müsait damarlar, yangına müsaitlik derecelerine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma aşağıdaki tabloya göre yapılır. Pano planlamalarında bu husus göz önünde tutulur.
1-I Derece Yangına Müsait Damarlar : Daha önce kendiliğinden yanmanın meydana geldiği ve çok fazla yanma tehlikesi olduğu bilinen damarlar.
2-II Derece Yangına Müsait Damarlar: Yanma olaylarının sık gözükmediği, ancak yanma tehlikesi muhtemel olan damarlar. Bu guruba I° giren damarların bir kısmı dahil edilebilir.
3- III Derece Yangına Müsait Damarlar : Hiç yangın çıkmayan ve hiçbir özel tedbire gerek görülmeyen damarlar.
| Müessese /İşletme | 1.DERECE | II.DERECE | III.DERECE |
| ARMUTÇUK
Kandilli Kireçlik Alacaağzı |
Büyük Damar Üçköylü |
Üç köylü Büyük damar Küçük |
Diğer Damarlar |
| KOZLU
İncirharmanı Ihsaniye |
Acılık, Çay Acılık, Çay |
Sulu, H.Petro, Büyük Sulu, Hacıpetro,Büyük |
Diğer damarlar |
| ÜZÜLMEZ
Asma Dilaver Çaydamar |
– – Çay, Sulu |
Çay, Acılık Sulu |
Diğer Damarlar |
| KARADON
Kilimli
Gelik |
Acılık, Çay, Sulu, Domuzcu, Sulu, Sulu, Acılık, Çay 1.Nolu Fay Kuzeyi Acılık, Çay, Sulu |
Domuzcu, Sulu Büyük, Domuzcu 1.Nolu Fay Kuzeyi Domuzcu, Büyük |
Diğer Damarlar |
| Amasra | Taşlı
Kalın |
Çınarlı
I.Damar, İnce |
Diğer damarlar |
1- Yangına müsait damarlarda bekleme barajları sistemi uygulanır. Bekleme barajlarının baraj girişindeki arazi oturmadan yapılması tavsiye edilmez.
2- Pano alt ve üst taban yollarına ana kat lağım topuğu ve bekleme barajının sızdırmazlığı göz önünde tutularak birer rekup lağımı ile girilir.
3- Bu rekup lağımları zorunlu olmadıkça hava akış yönü ile 90° ’den daha küçük açı yapamaz ve rekup lağımının boyu 15 metreden az olamaz.
4-1.Derece yangına müsait damarlar genellikle dönümlü olarak üretime hazırlanır.
5- Pano boyları en fazla 150 metre olarak planlanır ve ayak ilerleme hızı mümkün mertebe yüksek tutulur.
6-Komşu iki pano arasında yeterli kadar yangın topuğu bırakılır ve topuk 50 metreden az olamaz.
7-Ana kat lağımlarının damarları kestiği kısımlar beton, betonarme, taş kemer, kil veyahutta herhangi bir gömlekleme malzemesi ile kapatılır. Kemer yapma veya gömlekleme işleri damarın hava ile temasını tamamen önleyecek ve kesilen kısmın her iki tarafında birkaç metre olacak şekilde uzatılır.
8-Alt ve üst taban yolları mümkün olduğunca düzgün sürülür, tavan ve yanlarda boşluk meydana gelmeyecek şekilde iyice tahkim edilir.
9-Çok kat halinde çalışabilecek kalınlıktaki damarlar birbirini takip eden ayaklar şeklinde hazırlanabilir. Bu taktirde iki ayak alını arasındaki mesafe 30 metreden çok 10 metreden az olamaz.
10-Panoların hava giriş ve çıkış yollarında,panoların nefesliği delinince hemen bekleme barajları yapılır. Bunların yerleri planlarda gösterilir. Bekleme barajlarının yerleri, yol ayırımı veya başlangıç noktasında en az 10 metre içeride ve tabakanın en sağlam ve çatlaksız olduğu yerde seçilir.
1-Yangına müsait panolar müstakil olarak havalandırılır.
2-Gerektiğinde panonun tüm havasını rahatlıkla çekebilecek kesitte bir yardımcı veya komşu nefeslik tutulur.
3-Pano umumi nefesliğinde, ayak içinde müsaade edilmez. Alt ve üst taban yollarında yüksek depresyon farkı yaratabilecek kesit damarlarına müsaade edilmez.
4-İlerletimli ayaklarda alt ve üst taban yollarının göçük tarafına havanın kısa devre yapmasını önleyecek gerekli tedbirler alınır.
1-Yangına müsait bütün panoların hava dönüş yollarında, panonun üretime geçmesiyle beraber haftada en az iki defa (tatil günleride dahil) olmak üzere hava numunesi alınır. Ocak havasındaki başlıca gazların (O2 , CH4 , CO2 ve N2 ) hacimce oranları tespit edilir.
2-Her yeni pano üretime geçtikten sonra, yapılan hava analizlerinden CO değeri ve CO/O2 (Oksijen azalma oranı) tespit edilir.
3-Bütün hava analiz neticeleri ve CO/O2 azalma oranlarının tüm kayıtları cetveller halinde ilgili İşletme ve Müessesede muhafaza edilir.
4-Bütün hava çıkış kuyu, bür ve belirli ana hava dönüş yollarında en az on günde bir defa hava numunesi alınır ve analiz edilir.
5-CO/O2 azalma oranı ve CO değerlerinde normalin üzerinde bir artış görüldüğünde numune alma aralıkları sıklaştırılır.
6-Üretim bittikten sonra söküm esnasında, pano barajlarla kapatılıncaya kadar belirli aralıklarla numune almaya devam edilir.
7-Ocak hava numunelerinin analizleri olanaklar ölçüsünde gaz analiz laboratuarında yapılır. Normal olmayan analiz neticeleri geciktirilmeden Müessese yetkilisine bildirilir.
8-Hava numunesi aynı havalandırma devresinde dinamit ateşlemesinin yapılmadığı ve dizel lokomotiflerinin çalışmadığı zamanlarda alınır.
9-Hava analizleriyle ilgili bu bilgilere ilave olarak ocak havası numune alma ve hava analizleri ve yorumlanma talimatı ile ilgili hususlara aynen riayet edilir.
10- Dönüş havasında CO 50 ppm’e ulaşmadan pano kapatılır.
1- Tüm ayaklarda ayak başlangıç baş yukarısının tahkimatı, ayak üretime geçtikten sonra tamamen sökülerek alınır, göçertilir.
2- İlerletimli ayaklarda, başlangıç baş yukarısının alt ve üst kısımları en az damar kalınlığının iki katı uzunlukta hava sızdırmaz şekilde ramble yapılır.
3- Dönümlü ayaklarda alt ve üst taban yolları ayak ilerledikçe tahkimatı devamlı sökülerek göçertilir. Taban yollarına belirli aralıklarla kil barajlar yapılır.
4- Ayak arkalarında ahşap malzeme bırakılmaz. Direklerin hava boşluğu yaratmayacak şekilde yığın meydana getirmemeleri ve birbirleriyle temas etmemeleri sağlanır.
5- Üretim esnasında, taban yollarında ve ayak içerisinde karşılaşılan fay, kırılma zonları ve anormal damar şartlarında kendiliğinden yanmayı önleyici özel tedbirler alınır.
6- Kömüre dinamit atılma durumunda, kömür tozu, grızu infilakleri ve yangınları önlemek için, lağım deliklerinde kömür tozu bırakılmamasına, dinamitlerin üzerindeki sargı kağıtlarının bir katının alınması ve sıkılamanın iyi yapılmasına önem verilir.
1- Kendiliğinden yanmaya müsait panolar, üretim bittikten sonra barajlar ile kapatılır.
2- Tüm yangın barajları 1/1000 ölçeğinde imalat planlarına işlenir. Baraj inşaat detayları ve genel boyutları işletmede muhafaza edilecek yangın veya baraj defterine kaydedilir ve bütün barajlar numaralandırılır.
3- Bekleme barjları istenilen vasıfta değilse, bu kısımlar yeterli uzunlukta beton kemere alınır. Zamanla bozulan bekleme barajları tamir edilir veya baraj cidarına delinecek deliklerden sulu çimento enjekte edilerek baraj takviye edilir.
4- Açık alev tesbit edilen yangınlarda yapılacak işlem özel protokolle tespit edilir.
5- Beton baraj yapımında kullanılmak üzere karo stoğunda en az 10 ton çimento bulundurulur. Çimento kalitesindeki bozulmayı önlemek için stok zaman zaman değiştirilir ve stoğa ilk gelenlerden kullanıma başlanır.
6- Bütün barajlara çapı 45 mm’den az olmayan ve baraj arkasına doğru enaz 10 metre kadar uzanan numune borusu konur. Ayrıca giriş barajına bir adet 150mm. çapında deveboynu şeklinde su borusu ve en az 100 mm. çapında çapında bir metan drenaj borusu ile 150 mm. çapında su veya ambuaj borusu konulur. Gaz numune borularının çapı 45 mm’den su borularının çapı 150 mm.’den az deve boynu yüksekliği 50 cm.den az olamaz.
7- Pano bekleme barajlarının nasıl kapatılacağı, plan, kesitler ve barajlarda kullanılacak malzeme miktarını gösteren liste ve baraj yapımında takip edilecek iş sırası özel deftere yazılır.
8- Bekleme barajlarının vakit geçirilmeden kapatılabilmesi için, tahta, baraj kapısı, kil, kum,çakıl gibi kapatmada kullanılacak malzemelerden gerekli görülenleri baraj önünde daima hazır bulundurulur.
9- Yangın söndürme ve tahlisiye ekibi hadise mahallinde bu işle görevli mühendis veya nezaretçinin vereceği tertibe göre çalışırlar.
10- Su borularından su akmadığı zamanlarda hava girmesini önlemek için, deve boynu su ile doldurulur. Gaz numune borularının ağzı numune almak için açılabilecek şekilde vana veya körtapa ile kapatılır.
11- Açık alevle kapatılan panolarda şok barajı yapılması zorunludur.
12- Beton barajlar kapatıldıktan sonra ilk barajlar sızdırıyorsa ikici bir kil veya beton baraj yapılır.
13- Yangın vukuu suretiyle kapatılacak bekleme barajlarında ilk zamanlar CO gazı tespit edilmemiş olsa dahi, baraj yakınında kurulacak geçici kurtarma istasyonunda yeteri kadar gaz maskesi ve tahlisiyeci hazır bulundurulur.
14-Çıkış barajlarının kapatılması sırasında gaz konsantrasyonu yükseldiği ve çalışanlar için tehlike baş gösterdiği takdirde, tahlisiye cihazları ile çalışılması zorunludur.
15- Yangına müsait damarlarda çalışılan panolar , pano bitiminde yangın çıkmamış olsa dahi bekleme barajları ile daha önce izah edildiği şekilde kapatılacaktır.
16- Yangınlı bir panonun kapatılması veya kapalı bir panonun açılması halinde, hava çıkış yolları üzerinde kimse bulundurulmaz. Bu yollara irtibatlandırılan kavşaklar üzerinde yapacakları iş ve duracakları yerler öğretilmiş nöbetçiler konularak gerekli güvenlik tedbirleri alınır.
17- Baraj önlerindeki yollar, kontrol ekiplerinin güvenle girip çıkabilecekleri şekilde tahkimatlı ve açık tutulur.
18- Baraj önlerindeki kör yollara kontol ekiplerinden başka işçilerin girmelerini önlemek için yol ağızlarına parmaklık veya benzeri şekilde kapatılarak üzerine “GİRMEK YASAKTIR” levhası asılacaktır.
19- Yangın sebebiyle kapatılan panolardaki yangının kısa sürede su ie söndürülüp, panonun tekrar açılması istenirse, yangınlı panonun alt kotundaki baraj, doldurulacak suyun basıncını emniyetle karşılayabilecek mukavemette olmalıdır.
20-Yeraltında çalışan tüm işçiler, yangın grizu patlaması veya kömür tozu infilaki gibi karşılaşacakları tehlikelere karşı önceden eğitilir.
21- Yangın bekleme barajları, barajlarda kullanılacak malzeme ve kapatılan barajlar görevli emniyet nezaretçileri tarafından periyodik olarak kontrol edilir. Kontrol sonuçları rapor defterine yazılarak yetkili amire bilgi verilir.
1- Patlamaya dayanıklı baraj yapımı ile ilgili karar, patlamanın barajlar kapandıktan sonra olacağı esasına göre verilmiş olmalıdır. Patlamaya dayanıklı baraj yapılmasına kriz komitesi karar verir.
2-Patlamaya dayanıklı barajlar; metan geliri, yangın mevkii, havalandırma miktarı ve dağılımı, gaz ve toz patlama tehlikeleri ve barajların yapımı sırasında ortaya çıkacak kısıtlamalar ve diğer değişiklikler göz önüne alınarak karar verilir.
1- Patlamaya dayanıklı barajlar planlanırken 1.4-3.5 kg/cm2’lik basınçların olacağı varsayılmalıdır. Buna göre 5.37 m2 lik bir kesite gelecek basınç 80-200 ton olacağı varsayılmalıdır.
2- Özel mühendislik kontrüksiyonlarının yokluğunda, patlamaya dayanıklılık çoğunlukla betonarme kirişlerle güçlendirilmiş kum çimento veya taş tozu torbaları ile sağlanır.
1- Tecrübeli bir yetkili tarafından en uygun baraj yeri tespit edilir. Bu tetkik solunum cihazı takmış tecrübeli tahlisiyeciler tarafından yapılmasını gerektirebilir.
2- Baraj yeri için, sağlam arazi ve kesiti dar olan yerler tercih edilmelidir.
3- Baraj yeri sahaya giriş noktasına mümkün olduğunca yakın seçilmelidir.
4- Baraj yerinin tavan ve yanlarına iyice girilerek, tamamen postadan temizlenmelidir. Tahkimatın bağlardan oluştuğu yerlerde, kaplama tahtaları sökülmelidir. Bu esnada güçlükle karşılaşma olasılığı varsa bu durumda tahkimata dokunulmaz. Genel prensip baraj içinde rijit olmayan ve bir fayda sağlamayan hiçbir malzemenin bırakılmamaktır.
1- 0,766 m3 hacim için 1 ton kum gereklidir. Malzeme nakli süratli ve sürekli olmalıdır.
2- Temiz hava girişindeki baraj, tahlisiye cihazsız işçiler tarafından yapılabilir. Bu barajlar yangın barajı konusunda tecrübeli nezaretçilerin gözetiminde yapılmalıdır.
3- Kirli hava dönüş yolunda mutlaka eğitilmiş tahlisiyeciler görevlendirilmelidir.
1- Kum torbaları bir sıra enine, bir sıra boyuna olacak şekilde dizilir. Torbaların açık uçları kıvrılarak torbaların altına sıkıştırılır.
2- Her sıra torba ilave edildiğinde, ek yerlerindeki ve yol kenarındaki dolmamış boşluklar kum ile doldurulur.
3- Baraj boyu galerinin kesitine bağlıdır. 10 m uzunluk geniş kesitler için bile yeterlidir.
4- Kum torbaları şoku alacak şekilde sıkıca yerleştirilmelidir.
1- Şartlar patlamaya dayanıklı barajların kullanımını gerektiriyorsa, bu her barajla ilgili olarak baraj yapımı sırasında yanıcı gazları sulandımak ve emniyetli bir seviyeye düşürmek, gaz birikimini önlemek için yeterli havanın yangın üzerinden dolaşmasına müsaade edecek tünel veya eşdeğeri ile sağlanır.
2- Tünel kesiti 90×90 cm. veya saç boru kullanıldığında 60cm. çaptan az olamaz. Kullanımda kolaylık sağlaması açısından flanşlı kısa parçalar kullanılabilir.
3-Borular genellikle baraj tabanına yakın yerleştirilirler.
4-Baraj tamamlandıktan sonra tünel mümkün olan en kısa sürede kapatılır.
5- Alışıla gelmiş yolla tünel kum torbaları ile doldurularak veya otomatik kapakla kapatılır.
6- Sağlam demir kapı , kasanın veya otomatik kapak kullanımı daha fazla emniyet ve rahatlık sağlaması yanında daha süratli ve aynı anda kapatmaya imkan vermesi dolayısıyla kullanımı büyük ölçüde artmıştır.
7- Kapı kapatıldıktan sonra tapa deliğini kum torbaları ile doldurulmalıdır.
8-Tünel daha çabuk bir şekilde saç boru tüneli kullanılarak sağlanır. Menteşeli bir demir kapak borunun içeri tarafından ucuna takılır ve bunun hava sızdırmaz şekilde kapanması boru içinden yapılır. Kapatma işlemi borunun diğer ucuna diğer bir demir kapak ile borunun ucundaki flaşlara civatalar ile takılır.
1-Patlamaya dayanıklı barajın tapalama işlemi tamamlandıktan sonra bütün işçiler barajdan en az 24 saat uzak tutulur.
2-Bu süre sonunda baraj arkasındaki şartların işçilerin çalışmalarının emniyetli olacağını işaret etmesinden sonra kum torbalarına destek olmak üzere hava kaçağını en alt düzeye indirmek üzere tuğla duvar veya beton duvar yapılabilir.
3-Bu tuğla duvar veya beton kalınlığı 37 cm. den az olamaz.
4- Arazideki kaçakları önlemek için ilave çalışmalar yapılabilir.
-1- 1,5 metre geriye 2. bir tuğla duvar örülüp arası kırık tuğla, çakıl ile doldurulup buraya ve çevreye çimento enjekte edilir.
– Çimento enjeksiyonu duvarlar arası en düşük basınçta ve donması için 28 saat bırakılır.
– Sonra duvarı çevreleyen tabakaya yüksek basınçta çimento enjekte edilir.
1-Bazı durumlarda pano kotları panonun belli bir uzunluğunu su altında bırakmaya ve su barajı yapmaya elverişli olabilir.
2-Su barajının yapılabilmesi için yeterli miktarda su ve bu amaç için önceden hazırlanmış bir planlama gereklidir.
3-Etken su yüksekliği (tavanın en alçak noktasının üstündeki su seviyesi yüksekliği) muhtemel barometrik değişmeleri rahatlıkla karşılayacak boyutta olmalıdır (min. yükseklik 76 cm). Metan üretiminin sebep olduğu dahili basıncı dengelemek için daha büyük bir yükseklik gerekebilir. Fakat en iyi kontrol fazla gazın su barajı içinden geçirilen bir borudan sızdırılması ile elde edilir.
4-Baraj arkasından numune alabilmek için her zamanki düzenlemeler yapılır.
1-Kapatılacak saha içindeki metan kaynağı, mevkii, geliri, baraj yapımı sırasında ve sonrasında havalandırmadaki değişmeler ve gaz tabakalaşmasına karşı tedbirler alınır
2- En son kapatma işleminden önce mevcut güç kaynaklarının sinyal, ışıklandırma ve telefon gibi vasıtaların elektrik devreleri kesilerek muhtemel tutuşmaya karşı önlemler alınır.
1- Baraj iç tarafındaki konveyörler üzerinde kömürler varsa bunlar boşalana kadar konveyörler çalıştırılır.
2- Yangın civarında ve yangınlı pano hava yolu üzerindeki tüm yollara ilave taş tozu uygulanır.
3- Konveyör yollarına taş tozu barajları yapılır, eksik taş tozu rafları tamamlanır.
4- Taş tozu barajları yapılamamış yollarda gaz birikme sınırının 75-140m ötesine taş tozu barajların yapılır ve yol güzergahı boyunca taş tozu serpilir.
5- İkinci bir taş tozu barajı, birinci barajdan 186-280m arasında ve ilk baraja 140 m.’den daha yakın olmayacak şekilde yapılır.
6- Taş tozu barajlarının amacı baraj inşasında çalışanları korumak olduğundan, bu barajlar kapatma çalışmalarına başlanmadan önce yerine getirilmelidir.
7- Birbiri üzerine dizilmiş raflar arasında 45-50 cm. iki raf gurubu arasında yaklaşık 1 m. aralık olacak şekilde raflar kurulmalıdır. Rafların uzunluğu yolun yanlarına 5-10 cm. mesafede erişecek boyutta olmalıdır.
8- Raf birimleri arasında geçit ihtiyacı olduğu yerlerde, daha kısa raf gurupları birbirlerinin açığını kapatacak şekilde yerleştirilmelidir.
9- Tüm birimlerde kullanılacak taş tozu miktarı, yönergesine uygun olarak yapılır.
1-Kapatılmış veya kapatılacak sahalarla bağlantılı eski yol girişleri teftiş edilir.
2- Hava kaçağı olan yerlerdeki barajlar onarılır veya yenileri yapılır.
1- Baraj yapımı tamamlanmak amacıyla işçiler geri çekildiğinde saha içindeki kapıları açık veya kapalı tutma kararı verilirken şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
-Barajların tamamlanması sürecinde hangi düzenleme işçiler için iyi olacaktır.
-Yangını süratli söndürmek için, yangın dışındaki bazı kapıları açıp, barajlardaki hava kaçağına kısa devre yaptırmak gerekli olacaktır.
-Hangi düzenleme, barajların daha sonra açılmalarında en çok kolaylığı sağlayacaktır.
2- Tüm havalandırma regülatörlerinin konumları, açık ve kapalı bırakılan hava kapıları kayıt edilmelidir.
1- Eğer kapatılmakta olan panoda bir metan drenaj sistemi mevcutsa, drenaj son kapatma işlemine kadar sürdürülür. Kapatma tamamlandığında drenaj derhal durdurulur.
2- Ancak bu genel kural her zaman mümkün olmayabilir. Büyük hacımdaki patlayıcı atmosferin yangına doğru birikimini önleme zorunluluğu varsa, yangının kullandığı oksijenin patlama için gerekli miktarın altına düşmesinden emin olunana kadar, barajların kapatılmasından sonra da drenaja devam edilir. Bu gibi durumların acele teşhisi gereklidir.
3- Baraj kapatma sırasında metan konsantrasyonu drenaja ara vermekle patlama tehlikesini artırmayacaksa drenaj durdurulabilir. Drenaj tesisi bundan sonra istenirse uzaktan numune almak için kullanılabilir.
1- Hava sızdırmazlığı temin edilemeyen barajlar için basınç dengelemesi yapılabilir.
2- Hava sızdırmaz barajlarda, bunların dış basınçları arasındaki fark 0.25 mm. su sütununu geçmemelidir.
3- Kapatılan sahaların düz veya meyilli olduğu durumlarda, gaz karışımı veya ısısı veya her ikisinin birden sebep olduğu barajın iç ve dış tarafındaki yoğunlukları arasındaki farktan doğacak izafi ağırlık etkilerinin dengelenmesi gerekir.
4- İç ve dış basınç arasındaki basınç farkı sıfır olduğu zaman denge sağlanmış olacaktır.
5- Basınç odaları için yapılan ikinci barajın, birinci baraja olan uzaklığı en az 3 m. olacaktır.
6- Basınç odaları içindeki hava basıncı kontrolu, basınçlı hava, bh enjektörü ve emicisi, tali pervane ve ocak havalandırma basıncı vasıtası ile yapılabilir.
7- Mümkün olan her yerde basınç dengelemesi ocak havalandırma basıncı kullanılarak yapılmalıdır. Bunun mümkün olmadığı yerlerde, basınçlı hava enjektörleri pervanelere göre tercih edilmelidir.
1- Kil baraj yapılacak zemin iyice temizlenir, nemlendirilir.
2-Önceden hazırlanmış regülatörlü kapı ve arkadaki sıktırma lataları vasıtası ile iyice sıktırılır Regülatör kapağı, kil baraj regülatör seviyesine çıktıktan sonra kapatılır.
3- Bekleme barajındaki gaz, su, drenaj ve ambuaj ve basınç dengeleme boruları kontrol edilir.
4- Ahşap kadran veya GI 110 profil demirleri özel kanaldan yerleştirilir. Her kadran kondukça araya hafif nemli kil toprak doldurulup, dövülerek sıkıştırılır.
5- Kil baraj regülatör seviyesine çıktığında, giriş ve çıkış barajlarındaki regülatör kapakları haberleşilerek aynı anda kapatılır.
6- En son yerleştirilen kadranın iyice yerleştirilmesi ve kilin boşluk bırakmayacak şekilde doldurulması ve sıkılanmasına dikkat edilir.
7- Kil baraj yüzeyi sıvanır, bütün boru ağızları kapatılır ve beton baraj inşası için beklemeye başlanır.
| Bir Tonluk Nakliyata Göre Yapılan Bekleme Barajı | Beş tonluk Nakliyata Göre Yapılan Bekleme Barajı |
| 1-15x15x190 cm ebadında 15 adet ağaç kadran veya 190 cm boyunda 25 adet GI 110 profil demiri
2-195×170 cm ebadında bir adet regülatörlü ahşap kapı ve iki adet 10x10x100 cm ebadında sıktırma mandal ağaçları 3- 2 m3 baraj yapımına uygun nitelikte kil toprak 4- Yeteri kadar sıktırma takozu, tokmak, balta, kazma, kürek, çivi vs.
|
1- 15x15x270 cm ebadında 15 adet ağaç kadran veya 270cm boyunda 25 adet GI 110 profil demiri
2-195×250 cm ebadında iki adet reğülatörlü kapı ve iki adet 10x10x270 cm ve bir adet 10x10x150 cm boyutunda sıktırma mandal ağaçları 3- 3 m3 baraj yapımında kullanmaya uygun kil toprak 4- Yeteri kadar sıktırma takozu, tokmak, balta, kazma, kürek çivi vs. |
1-Kapatılan panonun kil barajları yapımına başlamadan önce sızdırma varsa giderilir ve yeniden iyice sıvanır.
2- Baraj yerinin önüne çatal direkler vurularak, tahtalar çakılarak kalıp yapılır veya kadranlar açılan kanala yerleştirilerek harç dökülerek sıkıştırılır.
3- Harç içine yabancı maddelerin karışmamasına, harç yapımında kirli su kullanmamaya ve büyük ebatta taş atılmamasına özen gösterilir.
4- Baraj yapımında boşluk kalmamasına, yan ve üst cidarların iyice dolmasına dikkat edilir.
5- Beton baraj bittikten sonra 48 saat beklenir. Kalıp tahtaları sökülerek sıvanır ve baraj kontrole alınır.
| Tonluk Nakliayat Göre Yapılan Bekleme Barajı | Beş tonluk Nakliyata Göre Yapılan Bekleme Barajı |
| 1-4 adet orta direk, 350’lik 2x15x200’lük 15 adet tahta
2- 15 torba çimento,1m3 kum,1.5 m3 çakıl 3- Yeteri kadar çivi,balta,kazma ,kürek,tokmak vs. |
1-4 adet 350’lik direk, 2×1.5×300 lük 15 adet tahta
2- 25 torba çimento,1.5 m3 kum, 2m3 çakıl 3- Yeteri kadar çivi,balta, kazma ,kürek,tokmak vs.
|
Beton dozajı 350-400 kg’dan az olamaz, Gereken kısımlarda beton içine çubuk demir ve eski rijit bağ demiri parçaları konulabilir.
1- Yangın nedeniyle kapatılmış barajlar, Bakanlık müsaadesi olmadan hiçbir surette açılamaz.
2- Kapatılan barajın arkasındaki yangının sönmüş kabul edilebilmesi için;
– O2 % 5’den az,
– CO olmaması,
– CH4 ve CO2 oranlarının yüksek olması,
3- Kapalı barajların açılması sırasında tahlisiye ekipleri baraj yakınında hazır bulundurulur.
4- Açılmakta olan barajın yeniden kapatılması ihtimaline karşı, kapatma için gerekli malzeme baraj önünde hazır bulundurulmalıdır.
5- Kapalı barajın açılmasına her vardiya bir maden mühendisi nezaret edecektir. Baraj arkasında yapılan kontrollarda yangının söndüğüne kanaat getirilinceye kadar mühendis nezareti devam eder.
6- Barajların açılması sırasında hava dönüş yollarında kimsenin bulunmaması için önlemler alınır ve elektrikli cihazların enerjileri kesilir.
7- Barajlar giriş ve çıkış tarafından tek taraflı açılacaksa, havalandırma amacıyla tali pervaneler kurulur ve çalışmaya hazır bulundurulur.
8- Yangın nedeniyle kapatılıp tekrar açılan panolarda hava numunesi alma ve analiz işleri daha sıkı periyotlarla yapılır.